آیه 23 سوره محمد

أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى‌ أَبْصارَهُمْ «23»

أُولئِكَ الَّذِينَ‌: آن گروه مفسده و ياغى كسانيند كه، لَعَنَهُمُ اللَّهُ‌: رانده است و دور كرده ايشان را خدا از رحمت واسعه خود، فَأَصَمَّهُمْ‌: پس كر گردانيده ايشان را، وَ أَعْمى‌ أَبْصارَهُمْ‌: و كور ساخت ديده‌هاى ايشان را از روى تخليه و خذلان، يعنى ايشان را به جهت فرط عناد و انكار و اعراض به حال خود واگذاشته و نظر الطاف از ايشان باز گرفته بعد از اتمام حجت و سوء اختيار آنان كفر را، بدين سبب از استماع كلام حق مانند كر و از ديدن آيات حق مانند كور باشند، پس نه سخن صواب را اصغاء «1» نمايند و نه راه حق را منظور نظر مى‌دارند. يا حق تعالى در آخرت ايشان را راه بهشت نخواهد نمود و بمنزله كسى خواهند بود كه در دنيا كر و كور بوده باشند و اصلا او را به راه راست نتواند داشت.

«1» اصغاء: گوش دادن، شنيدن.

جلد 12 - صفحه 123

طاعَةٌ وَ قَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ «21» فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ «22» أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى‌ أَبْصارَهُمْ «23» أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى‌ قُلُوبٍ أَقْفالُها «24» إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلى‌ أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى‌ لَهُمْ «25»

ترجمه‌

اطاعت و گفتار پسنديده بهتر است پس چون منجز شد فرمان پس اگر راست گفته بودند با خدا هر آينه بهتر بود براى آنها

پس آيا انتظار ميرود از شما اگر اختياردار شويد آنكه فساد كنيد در زمين و به بريد از خويشاوندانتان‌

آنگروه آنانند كه لعنت كردشان خدا پس كر نمود آنها را و كور كرد چشمهاشان را

آيا پس تأمّل و تفكر نميكنند در قرآن يا بر دلها است قفلهاى آنها

همانا آنانكه برگشتند بر پشتهاشان بعد از آنكه ظاهر شد براى آنها هدايت، شيطان نيكو و آسان كرد براى آنها و دراز نمود آرزوهاشانرا.

جلد 5 صفحه 11

تفسير

خداوند متعال براى گوشزد منافقين مذكوره در آيات سابقه كه اظهاراتشان موافق با ضمائرشان نبود ميفرمايد كه اطاعت امر خدا و رسول و گفتار پسنديده موافق با ضمير بهتر است از اظهار شجاعت و انقياد و اضمار جبن و كراهت از جهاد و بنابراين مبتدا مذكور و خبر بقرينه ذيل آيه محذوف است و محتمل است كلام مربوط بآيه سابقه باشد يعنى سزاوارتر است براى آنها طاعت و قول معروف پس چون پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم منجز فرمود امر جهاد را و جز مى‌شد آن دروغ آنها ظاهر گرديد پس اگر بصداقت و راستى با خدا معامله نموده بودند براى آنها بهتر بود و عزم الأمر بمعناى عزم الآمر على الأمر استعمال ميشود و گفته‌اند اسناد مجازى است مانند جارى شد ناودان كه معمول است و حذف جواب بقرينه جمله فلو صدقوا اللّه است كه دلالت بر آن دارد و بعدا فرموده پس آيا ميشود و جاى توقع از شما مردم بدسير هست كه اگر متصدّى امور خلق شويد و حكم فرمائى كنيد آنكه فساد نمائيد در زمين بقتل و غارت ارحام و اقارب خودتان و قطع رحم چنانچه معمول شما در زمان جاهليّت و قبل از اسلام بوده و هست با آنكه اين كار بسيار منكر قبيحى است و محتمل است تولّيتم بمعناى اعرضتم باشد يعنى آيا انتظار ميرود از شما اگر از دين اسلام اعراض نمائيد مرتكب اين امور شويد البتّه معلوم است كه جاى اين احتمال هست چون هنوز همان اخلاق بد زمان جاهليّت در شما باقى است و باسلام ظاهرى تصفيه نشده و چنين مردمى محروم از رحمت خدايند و خداوند آنها را بحال خودشان واگذار فرموده ديگر قلب آنها را روشن نميكند لذا حرف حق بگوش آنها فرو نميرود و آيات آنرا مشاهده نمينمايند و اين مهر الهى است كه بگوش و چشم آنها خورده و كر و كورشان كرده است آيا تأمّل و تفكر و تدبّر در آيات قرآنيّه نمينمايند تا قلب آنها روشن شود يا بر دلهاى آنان قفلهاى مخصوص بقلوب كه از تراكم جهالت و نافرمانى خدا پيدا ميشود زده شده كه ديگر چيزى نميفهمند در محاسن از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه از براى تو دل و گوشها است وقتى خدا بخواهد كسيرا هدايت كند باز ميكند گوشهاى دل او را و وقتى بخواهد براى او جز آنرا مهر ميكند گوشهاى دل او را پس بصلاح‌

جلد 5 صفحه 12

در نميآيد هرگز و آنكسانيكه مرتدّ شدند بعد از وضوح حق براى آنان و بدين اعقاب خود برگشتند و آنانكه بعد از رحلت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم از امير المؤمنين عليه السّلام اعراض نمودند شيطان جنّى و انسى كه از آن در بعضى از روايات بدوّمى تعبير شده زينت داده در نظر آنها اعمال ناشايسته آنانرا و سهل و آسان نموده اعراض از حق و اقبال بباطل را براى آنها و طولانى كرده آمال و آرزوها را براى آنها و املى بصيغه مجهول و بصيغه متكلّم وحده نيز قرائت شده و در اينصورت مراد مهلت دادن خداوند است براى آنها و اللّه اعلم.

أُولئِك‌َ الَّذِين‌َ لَعَنَهُم‌ُ اللّه‌ُ فَأَصَمَّهُم‌ وَ أَعمي‌ أَبصارَهُم‌ «23»

‌اينکه‌ منافقين‌ كساني‌ هستند ‌که‌ خداوند ‌آنها‌ ‌را‌ لعن‌ فرموده‌ ‌پس‌ گوش‌ ‌آنها‌ ‌را‌ كر كرد و چشمهاي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ كور.

اولئك‌ اشاره‌ بهمان‌ منافقين‌ ‌است‌ ‌که‌ تولي‌ كردند بهر دو معني‌.

الَّذِين‌َ لَعَنَهُم‌ُ اللّه‌ُ ‌که‌ ميفرمايد: إِن‌َّ الَّذِين‌َ يَكتُمُون‌َ ما أَنزَلنا مِن‌َ البَيِّنات‌ِ وَ الهُدي‌ مِن‌ بَعدِ ما بَيَّنّاه‌ُ لِلنّاس‌ِ فِي‌ الكِتاب‌ِ أُولئِك‌َ يَلعَنُهُم‌ُ اللّه‌ُ وَ يَلعَنُهُم‌ُ اللّاعِنُون‌َ بقره‌ آيه 154. كتمان‌ آيات‌ غدير خم‌، و آيه ركوع‌ و آيه تطهير و ‌غير‌ اينها ‌را‌ كتمان‌ كردند.

فَأَصَمَّهُم‌ وَ أَعمي‌ أَبصارَهُم‌ گوش‌ قلب‌ ‌آنها‌ ‌که‌ ‌آن‌ روح‌ انساني‌ و لطيفه رباني‌ و جوهر سماوي‌ و روح‌ ملكوتي‌ ‌باشد‌ كر ‌است‌ ابدا بآن‌ها تأثير ندارد و

جلد 16 - صفحه 183

چشم‌ قلب‌ ‌آنها‌ كور ‌است‌ و حقايق‌ ‌را‌ درك‌ نميكند.

]

(آیه 23)- در این آیه سرنوشت نهائی این گروه منافق و بهانه جوی مفسد را چنین بیان می‌کند: «آنها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته، پس گوشهایشان را کر و چشمهایشان را کور نموده است»، نه حقیقتی را می‌شنوند و نه واقعیتی را می‌بینند (أُولئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمی أَبْصارَهُمْ).

آنها جهاد اسلامی را که بر معیار حق و عدالت است قطع رحم و فساد فی الارض می‌پندارند، اما آن همه جنایاتی را که در جاهلیت مرتکب شدند و خونهای بی‌گناهانی را که در دوران حکومتشان ریختند مطابق با حق و عدالت! لعنت خدا بر آنها باد که نه گوش شنوا دارند و نه چشم بینا!